«معرفت آفاقی» به آن گونه از «معرفت»‌اطلاق می گردد که انسان از «پدیده های مادّی» به «خالق متعال»‌ رهنمون گردد.

به قول شاعر:  

برگ درختان سبز در نظر «هوشیار»

هر ورقش دفتری است معرفت کردگار

 «هوشیار»‌ یعنی کسی که «هوش معرفتی» دارد نه این که کسی باشد که «ریاضیاتش » بسیار باشد.«هوش معرفتی» انسان را از «مخلوق » به «خالقش»‌رهنمون می کند که منطقیون به این می گویند برهان «انّی»‌ یعنی از «معلول» به علّت رسیدن.

نویسنده: سلطان علی نایبی